Na pierwsze lata powojenne w Polsce spojrzeć można z kilku perspektyw. Dla wielu Polaków czas ten oznaczał przede wszystkim koniec II wojny światowej, powrót do domu i najbliższych. Odradzało się życie społeczne, reaktywowano wiele przedwojennych organizacji. Dla resztki ocalałych polskich Żydów koniec wojny to kres masowej eksterminacji, dochodziło jednak do pogromów – Jedwabne, Radziwiłów czy Kielce. Jednocześnie pierwsze lata powojenne oznaczały zniewolenie Polski. Władzę w kraju przejęli komuniści wspierani przez wschodniego sąsiada. Był to czas olbrzymich represji, związanych m.in. ze zwalczaniem podziemia niepodległościowego (żołnierzy podziemia najczęściej zabijano lub torturowano w czasie śledztwa), a później Polskiego Stronnictwa Ludowego, czyli głównej siły opozycji politycznej.
Cała lewobrzeżna część Warszawy została przez Niemców zrównana z ziemią – najpierw w czasie likwidacji getta warszawskiego, później w walkach z powstańcami warszawskimi. Pierwsze lata po wojnie wiązały się przede wszystkim z odradzaniem się życia na ulicach stolicy i początkami jej odbudowy. Jednocześnie w Warszawie jako centrum kraju znajdowały się centralne struktury władzy komunistycznej i jej aparatu represji, jak choćby jednoznacznie kojarzony z terrorem słynny areszt przy ul. Rakowieckiej na Mokotowie. Duże znaczenie dla Warszawy miał tzw. dekret Bieruta z 1945 r., na mocy którego wszelkie grunty pozostające w granicach Warszawy przejęła gmina. Nieruchomości pozostawały własnością dotychczasowych właścicieli
Na przełomie 1944 i 1945 roku Mazowsze zostało zajęte przez wojsko ZSRR. Na Mazowszu, tak jak w innych regionach Polski, działały oddziały polskiego podziemia niepodległościowego. Problemem było utworzenie struktury koordynującej ich działalność w regionie. Dwa powstające po sobie Zarządy Warszawskiego Okręgu WiN zostały przez władze szybko rozbite. Powstawać zaczęły natomiast struktury Ruchy Oporu Armii Krajowej. Część oddziałów wywodzących się z Armii Krajowej i funkcjonujących na skraju regionu (m.in. okolice Ostrołęki, Pułtuska, Siedlec) wiązała się z innymi okręgami WiN lub z Narodowym Zjednoczeniem Wojskowym. Tak jak w innych regionach w pierwszych latach powojennych kolejne oddziały podziemia na Mazowszu były rozbijane przez UB, chociaż jeszcze po 1948 r. działało na tym terenie kilkuset żołnierzy. Oddziały podziemia funkcjonowały na Mazowszu jeszcze w latach 50.
Równocześnie na Mazowszu zachodziły przemiany społeczne. Rozbudowa przemysłu i budownictwa mieszkaniowego (przede wszystkim w Warszawie, ale też innych miejscowościach regionu) sprawiła, że pojawiła się charakterystyczna dla tego czasu grupa społeczna chłoporobotników, którzy łączyli pracę we własnych gospodarstwach rolnych z dojazdami do pracy w mieście.
19 stycznia – rozwiązanie Armii Krajowej
4–11 stycznia – konferencja w Jałcie z udziałem przedstawicieli trzech mocarstw, które wygrały II wojnę światową: USA, Wielkiej Brytanii i ZSRR
8 maja – zakończenie drugiej wojny światowej w Europie
18–21 czerwca – proces szesnastu przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, których NWKD aresztowało w podwarszawskim Pruszkowie
21 czerwca – utworzenie Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej
17 lipca –2 sierpnia – konferencja w Poczdamie, ustalenie zachodniej granicy Polski na Odrze i Nysie Łużyckiej
26 października – Dekret o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy – tzw. dekret Bieruta
5 marca – Premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill po raz pierwszy użył określenia Żelazna Kurtyna.
3 maja – w Krakowie i kilku innych miastach doszło do demonstracji studenckich w związku z zakazem świętowania rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja
30 czerwca – sfałszowane referendum „3 razy tak”
4 lipca – pogrom kielecki
19 stycznia – wybory do Sejmu PRL – wyniki sfałszowano, zamiast PSL oficjalnie wygrała PPR i jej sojusznicy
5 lutego – Bolesław Bierut został prezydentem RP
19 lutego – uchwalenie Małej Konstytucji
9 lipca – odrzucenie przez Polskę udziału w planie Marshalla
21 października – Stanisław Mikołajczyk opuszcza Polskę
22 października – śmierć kardynała Augusta Hlonda, jego następcą został Stefan Wyszyński
15 grudnia – przymusowe połączenie PPS i PPR, powstanie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska (CC BY-NC-ND 3.0 PL)
Więcej informacji tutaj.
Mazowiecka Teka Edukacyjna traktowana jest jako kompletny zbiór, przedziały czasowe (1939-1945; 1946-1969; 1970-1990) są zamkniętymi utworami i każde dodatkowe użycie poszczególnych elementów strony (np. zdjęć) wymaga odrębnej pisemnej zgody.
