PROPOZYCJE PIOSENEK

 

Czesław Niemen, Sen o Warszawie, 1966

muzyka: Czesław Niemen

słowa: Marek Gaszyński

z albumu Sen o Warszawie

Napisany w 1966 r. wielki przebój Czesława Niemena – muzyczny hołd złożony miastu, wyrażający tęsknotę za ojczystym krajem – zdobył ogromną popularność i do dnia dzisiejszego jest jedną z najbardziej lubianych piosenek opowiadających o Warszawie.

Utwór powstał podczas pobytu Niemena w Paryżu, w trakcie którego artysta nagrywał płytę zakontraktowaną dla francuskiej wytwórni muzycznej AZ. Pierwszą wersję tekstu, zatytułowanego pierwotnie A Varsovie, napisał ceniony francuski autor Pierre Delanoë, znany z wcześniejszej współpracy z Edith Piaf i Joe Dassinem. Niemenowi jednak tekst zaproponowany przez francuskiego twórcę nie przypadł do gustu i artysta zwrócił się z prośbą o napisanie nowych słów piosenki do swojego przyjaciela Marka Gaszyńskiego. To był strzał w dziesiątkę. Gaszyński napisane słowa podyktował przebywającemu w Paryżu Niemenowi przez telefon. Ścieżkę dźwiękową nagrano we Francji, wokale Niemen zrealizował już po powrocie do Warszawy.

Piosenka Sen o Warszawie znalazła się na płycie o tym samym tytule wydanej w 1966 r. przez Polskie Nagrania. Trafiła na listy przebojów, była grana w radiu i została uznana za przebój roku przez miesięcznik „Jazz”. Doczekała się wielu interpretacji, m.in. współczesnej hip-hopowej aranżacji.

 

Edmund Fetting, Nim wstanie dzień, 1964

muzyka: Krzysztof Komeda

słowa: Agnieszka Osiecka

ballada z filmu Prawo i pięść w reż. Edwarda Skórzewskiego i Jerzego Hoffmana

Ballada śpiewana ściszony głosem przez aktora i piosenkarza Edmunda Fettinga przy akompaniamencie gitary towarzyszy już pierwszym sekwencjom opowieści, a jej podkład muzyczny staje się motywem przewodnim całego filmu. Piosenka została napisana specjalnie dla Fettinga przez duet wybitnych artystów, będących wówczas u szczytów sławy – tekst ułożyła Agnieszka Osiecka, zaś muzykę skomponował Krzysztof Komeda.

Główny bohater filmu Prawo i pięść Hoffmana i Skórzewskiego, Andrzej Kenig (w tej roli Gustaw Holoubek), były więzień obozu koncentracyjnego, przybywa po wojnie na Ziemie Odzyskane. Młody człowiek – u progu dorosłego życia, lecz już naznaczony wstrząsającymi, wojennymi doświadczeniami, jak tysiące innych osób w podobnej sytuacji, przesiedleńców rzuconych przez wichry historii w nowe miejsca zamieszkania – próbuje zbudować życie od początku. Przeszkodą są chaos, bandytyzm i bezprawie panujące na zachodnich terenach Polski.

Krytycy określają zrealizowany w 1964 r. według powieści Józefa Hen film Hoffmana i Skórzewskiego mianem polskiego westernu lub easternu. W westernach z pomocą prześladowanym przychodził zwykle samotny jeździec, po mistrzowsku posługujący się pięściami i rewolwerem. W filmie Hoffmana i Skórzewskiego jest podobnie. Kliszę zapożyczoną zza oceanu nasączono wszakże odmiennymi barwami. Inne są realia, inna epoka, inna wreszcie psychologia postaci.

 

Siekiera, motyka, 1943

Słowa: Anna Jachnina

popularna melodia miejska, wykorzystana w filmie Zakazane piosenki

Piosenka Siekiera, motyka powstała w okupowanej Warszawie w 1942 r. Słowa do popularnej miejskiej melodii napisała Anna Jachnina, członkini ZWZ-AK (wykonywała zadania dla Komisji Propagandy Biura Informacji i Propagandy Okręgu Warszawskiego AK), zaś po wojnie wieloletnia dziennikarka i reporterka radiowa związana z Polskim Radiem w Bydgoszczy. W wywiadzie udzielonym po latach dla magazynu „Czas” autorka tak wspominała okoliczności napisania słynnego tekstu: „Była zima, mróz w mieszkaniu i we mnie – w środku. Straszliwy głód. Otrzymałam właśnie polecenie napisania tekstów,  wierszyków, piosenek dla naszych ulicznych sojuszników – gazeciarzy, kwiaciarek, muzykantów. Ołówek wypadał ze zgrabiałych rąk, mózg zamarzał. Nie było światła, tylko jakaś lampeczka… To była noc tworzenia w stanie zamrożenia. Chyba właśnie wtedy powstała ta piosenka: Siekiera, motyka, piłka, szklanka, w nocy nalot, w dzień łapanka”.

Utwór zyskał sporą popularność wśród ludności stolicy i trafił do repertuarów ulicznych muzykantów i podwórkowych kapel. Utrzymany w stylistyce warszawskiego, miejskiego folkloru, w lekki i dowcipny sposób opowiada o trudach codziennego życia w mieście pogrążonym w ogniu wojny. W 1943 r. piosenkę opublikowało po raz pierwszy konspiracyjne wydawnictwo w zbiorku Posłuchajcie, ludzie…. Jednak czas największej popularności przyszedł wraz z 1946 r., gdy na ekranach kin zagościł film Leonarda Buczkowskiego Zakazane piosenki, pierwsza nakręcona po wojnie polska fabuła. Wykonywana w filmie Siekiera, motyka jest jedną z tytułowych zakazanych piosenek śpiewanych przez warszawiaków jako wyraz protestu przeciwko okupantowi.