Ludzie

Zbigniew Bujak (ur. 1954 r.) - przewodniczący „Solidarności” w Regionie Mazowsze. Od 1973 r. pracował w Zakładach Mechanicznych „Ursus”. Pod koniec lat 70. został współpracownikiem Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR”. W lipcu 1980 r. wraz ze Zbigniewem Janasem współorganizował jednozmianowy strajk w ZM „Ursus”. W sierpniu 1980 r. współzakładał robotniczy komitet solidaryzujący się ze strajkującymi na Wybrzeżu. We wrześniu został przewodniczącym Międzyzakładowego Komitetu Zakładowego „Mazowsze”; w 1981 r. został przewodniczącym Regionu Mazowsze. Wchodził też w skład Krajowej Komisji Porozumiewawczej i Komisji Krajowej. Po wprowadzeniu stanu wojennego udało mu się uniknąć internowania. Został jednym z głównych przywódców podziemnej „Solidarności”. Od kwietnia 1982 r. wchodził w skład Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej (ogólnopolskich władz związku), a od maja 1982 r. Regionalnego Komitetu Wykonawczego „Mazowsze”. Ukrywał się do maja 1986 r., kiedy został aresztowany. We wrześniu 1986 r. wyszedł na wolność na mocy amnestii. W 1989 r. uczestniczył w negocjacjach w Magdalence i obradach Okrągłego Stołu.

Mirosław Chojecki (ur. 1949) - działacz opozycyjny, nieformalny kierownik Niezależnej Oficyny Wydawniczej. W 1968 r. uczestniczył w protestach studenckich, za karę został relegowany z Politechniki Warszawskiej. W 1976 r. był głównym organizatorem pomocy dla represjonowanych robotników Radomia. Jeszcze w 1976 r. został dołączony do składu Komitetu Obrony Robotników, pozostał w nim również po przekształceniu w Komitet Samoobrony Społecznej „KOR”. Był jednym z głównych animatorów Niezależnej Oficyny Wydawniczej. W latach 1980–1981 organizował poligrafię Regionu Mazowsze. Po wprowadzeniu stanu wojennego przebywał na emigracji w USA i we Francji. Organizator paryskiego Komitetu Solidarności i wydawca miesięcznika „Kontakt”.

Andrzej Czuma (ur. w 1938 r.) - prawnik, działacz opozycyjny. W połowie lat 60. założył konspiracyjną organizację niepodległościową, do której przylgnęła nazwa Ruch. Nie było to w żaden sposób sformalizowane, ale Czuma faktycznie był jej liderem. Ruch tworzyło kilkadziesiąt osób mieszkających głównie w Łodzi i Warszawie. W ramach organizacji pracowano nad stworzeniem niepodległościowego programu politycznego i rozpowszechniano (tylko wśród jej członków) dwa tytuły pism nielegalnych. Przeprowadzała ona też innego rodzaju akcje, jak malowanie napisów o antykomunistycznej wymowie czy zrzucenie z Rysów tablicy z napisem upamiętniającym Włodzimierza Lenina. W 1970 r. działacze Ruchu przygotowywali się do podpalenia Muzeum Lenina w Poronienie (czemu Czuma się sprzeciwiał). W przeddzień akcji Czuma, podobnie jak ponad dwadzieścia innych członków Ruchu, został aresztowany, a następnie skazany na 7 lat więzienia. Karę odbywał w więzieniach w Warszawie Białołęce i Barczewie. W 1974 r. w ramach amnestii wyszedł na wolność. W 1977 r. był współzałożycielem, a następnie rzecznikiem i jednym z liderów Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela. Czuma należał m.in. do redakcji głównego pisma ROPCiO, czyli „Opinii”. W 1979 r. został skazany na 3 miesiące aresztu po manifestacji 11 listopada pod Grobem Nieznanego Żołnierza. Wyrok odsiedział w areszcie Zakładu Karnego w Grójcu od lutego do maja 1980 r. W 1981 r. został doradcą „Solidarności” Regionu Śląsko-Dąbrowskiego; był redaktorem pisma „Wiadomości Katowickie”. Po wprowadzeniu stanu wojennego został internowany i po około roku wyszedł na wolność. W 1986 r. wyemigrował do USA, gdzie wspierał inicjatywy związane z „Solidarnością”. W 2006 r. wrócił na stałe do Polski, został posłem na Sejm RP z ramienia Platformy Obywatelskiej, w 2009 r. był ministrem sprawiedliwości i prokuratorem generalnym.

Stanisław Ryszard Dobrowolski (1907–985) - poeta, uczestnik akcji propagandowej skierowanej przeciwko robotnikom strajkującym w Czerwcu ’76. W czasie okupacji niemieckiej należał do Armii Krajowej, następnie związał się z Ludowym Wojskiem Polskim. Pracował w czasopismach literackich, zajmował też stanowiska urzędnicze. Od 1949 r. należał do PZPR. W latach 1954–1964 pełnił funkcję wiceprezesa Związku Literatów Polskich. Uczestniczył w kampanii propagandowej w 1968 r., publikując antysemickie artykuły. W 1976 r. miało miejsce jego słynne wystąpienie na Stadionie Dziesięciolecia w Warszawie, w którym potępił protestujących robotników z Radomia i z Ursusa, mówiąc „wstyd mi za tych z Radomia”, a sam protest nazywając „warcholstwem”. Popierał władze PRL aż do śmierci.

Stanisław Ryszard Dobrowolski (1932–2008) - działacz opozycyjny, jeden z głównych doradców władz „Solidarności”. W latach 1950–1968 był członkiem PZPR, wystąpił z niej w proteście przeciwko interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji. W drugiej połowie lat 70. był autorem kilku listów zbiorowych do władz oraz współzałożycielem i członkiem Rady Programowej Towarzystwa Kursów Naukowych. W sierpniu 1980 r. był jednym z sygnatariuszy Listu 64, w którym intelektualiści wyrażali poparcie dla protestujących w Stoczni Gdańskiej; członek Komisji Ekspertów Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego. W latach 1980–1981 doradca MKZ Gdańsk, następnie Krajowej Komisji Porozumiewawczej i Komisji Krajowej. Geremek był jednym z głównych autorów programu Samorządna Rzeczpospolita. Po wprowadzeniu stanu wojennego został internowany, zwolniono go w grudniu 1982 r. W kolejnych latach był doradcą władz podziemnej „Solidarności”. W 1985 r. ukazał się raport Polska: 5 lat po Sierpniu, którego był współautorem. Uczestnik rozmów w Magdalence i obrad Okrągłego Stołu. Po 1989 r. pozostawał aktywny w życiu politycznym (m.in. jako minister spraw zagranicznych).

Edward Gierek (1913–2001) - działacz komunistyczny, I sekretarz KC PZPR w latach 1970–1980. Z ruchem komunistycznym związał się w latach 30. we Francji, gdzie wyemigrował i pracował w kopalni. Należał do polskiej sekcji Francuskiej Partii Komunistycznej. W połowie lat 30. wyemigrował do Belgii, wiążąc się z tamtejszą partią komunistyczną. Tam też spędził II wojnę światową. Do Polski wrócił w 1948 r. W latach 1949–1954 pełnił funkcje jednego z sekretarzy Komitetu Wojewódzkiego i zastępcy kierownika Wydziału Organizacyjnego KW PZPR w Katowicach. Następnie pełnił także inne funkcje partyjne, m.in. kierownika Wydziału Przemysłu Ciężkiego KC PZPR, a w 1956 r. przez kilka miesięcy zasiadał w Biurze Politycznym. W 1957 r. objął funkcję I sekretarza KW PZPR w Katowicach. W 1959 r. jako jedyny szef wojewódzkiej organizacji partyjnej ponownie znalazł się w Biurze Politycznym. W latach 60. jego pozycja systematycznie umacniała się, a Gierek stanął na czele tzw. frakcji śląskiej. Należał do najbardziej aktywnych funkcjonariuszy partyjnych wysokiego szczebla w czasie kampanii antyinteligenckiej i antysemickiej w 1968 r. W latach 1968–1970 wyrósł na najpoważniejszego kandydata do sukcesji po dotychczasowym przywódcy partii. W grudniu 1970 r., mając poparcie czołowych działaczy partyjnych i przywódców sowieckich, zastąpił Władysława Gomułkę na stanowisku I sekretarza KC PZPR. Funkcję tę piastował przez prawie dziesięć lat. Początkowo Polacy wiązali duże nadzieje z Gierkiem i jego ekipą oraz prowadzoną przez nich polityką gospodarczą, opartą na kredytach zagranicznych i zwiększeniu konsumpcji. Po kilku latach prosperity rozpoczął się jednak kryzys gospodarczy, objawiający się przede wszystkim ogromnymi brakami w zaopatrzeniu. Politykę Gierka cechowało z jednej strony otwarcie na Zachód, z drugiej – bardzo daleka posunięta ostentacja w serwilizmie wobec ZSRR. Szczególną irytację w drugiej połowie lat 70. budziła wszechobecna propaganda sukcesu, której treść pozostawała w jaskrawej sprzeczności z rzeczywistością. Gierek został odsunięty od władzy we wrześniu 1980 r. na skutek kryzysu związanego ze strajkami robotniczymi i zgodą władz na utworzenie niezależnych związków zawodowych. W stanie wojennym należał do grupy działaczy partyjnych, którzy zostali internowani. Po około roku został wypuszczony na wolność. Wywiad rzeka pt. Przerwana dekada, przeprowadzony przez dziennikarza Janusza Rolickiego, przyczynił się do budowania legendy Gierka jako dobrego gospodarcza Polski.

Zbigniew Janas (ur. 1953 r.) - jeden z liderów „Solidarności” w Regionie Mazowsze. Od 1978 r. pracował w Zakładach Mechanicznych „Ursus”. Pod koniec lat 70. został współpracownikiem Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR”. W lipcu 1980 r. wraz ze Zbigniewem Bujakiem współorganizował jednozmianowy strajk w ZM „Ursus”. W sierpniu 1980 r. współzałożył robotniczy komitet solidaryzujący się ze strajkującymi na Wybrzeżu. Od września 1980 r. był przewodniczącym Zarządu Fabrycznego „Solidarności” w ZM „Ursus”. Wchodził w skład Komisji Krajowej. Po wprowadzeniu stanu wojennego ukrywał się. Od maja 1982 r. wchodził w skład Regionalnej Komisji Wykonawczej, czyli mazowieckich władz „Solidarności”. W 1984 r., po tym jak jego żona została pobita, przestał się ukrywać, ale nie podpisał oświadczenia o ujawnieniu się. Od 1987 r. był działaczem „Solidarności Polsko-Czechosłowackiej”. Po 1989 r. pozostawał aktywny w życiu politycznym i społecznym.

Zbigniew Janas (1909–1992) - działacz komunistyczny, premier PRL w latach 1970–1980. Od 1944 r. należał do PPR. W 1948 r. został członkiem KC PZPR, a w 1964 – Biura Politycznego. W 1970 r. został premierem i jednym z najbliższych współpracowników Edwarda Gierka. W czerwcu 1976 r. ogłosił wprowadzenie podwyżki żywności, która stała się przyczyną protestów robotniczych w Radomiu, Ursusie i innych miastach. W lutym 1980 r. został odwołany ze stanowiska premiera. W 1981 r. – podobnie jak wielu członków ekipy Edwarda Gierka – został internowany. W 1992 r. wraz z żoną został zamordowany w niewyjaśnionych okolicznościach.

Wojciech Jaruzelski (1923–2014) - działacz komunistyczny, I sekretarz KC PZPR w latach 1981–1989. W czasie wojny służył w 1. Armii Wojska Polskiego. Po wojnie robił błyskawiczną karierę w wojsku – w 1956 r. został generałem brygady. Jednocześnie robił karierę polityczną; w 1964 r. został członkiem KC PZPR, cztery lata później ministrem obrony narodowej. W latach 1967–1968 współorganizował czystki antysemickie w wojsku; nadzorował interwencję w Czechosłowacji i udział żołnierzy w pacyfikacji robotniczych protestów w Grudniu ’70. W 1971 r. wszedł w skład Biura Politycznego KC PZPR; dziesięć lat później objął stanowisko premiera, a później I sekretarza KC PZPR. Był głównym autorem stanu wojennego w Polsce, stał na czele Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego. W 1985 r. przestał być premierem i został przewodniczącym Rady Państwa. Był jednym z głównych animatorów Okrągłego Stołu, jednak sam w nich nie uczestniczył. W 1989 r. został wybrany na stanowisko prezydenta, które zajmował do grudnia 1990 r.

Stanisław Kania (ur. 1927) - działacz komunistyczny, I sekretarz KC PZPR w latach 1980–1981. Do Polskiej Partii Robotniczej wstąpił w 1945 r. W kolejnych latach pełnił różne funkcje w aparacie ZMP i PZPR. W 1968 r. został członkiem KC PZPR i kierownikiem Wydziału Administracyjnego (funkcję tę pełnił do 1971 r.). W 1971 r. został sekretarzem KC PZPR, od 1975 r. wchodził też w skład Biura Politycznego. Zajmował się m.in. nadzorowaniem działań Służby Bezpieczeństwa. We wrześniu 1980 r. zajął miejsce Edwarda Gierka na stanowisku I sekretarza KC PZPR. Funkcję tę pełnił do października 1981 r., a więc w czasach karnawału „Solidarności”. Kania był przeciwnikiem wprowadzania stanu wojennego i siłowej rozprawy z „Solidarnością”, czego domagali się sowieccy przywódcy oraz część aparatu partyjnego; opowiadał się za rozwiązaniem tego „problemu” metodami politycznymi. Jego pozycja systematycznie słabła, czego skutkiem było zastąpienie go przez Wojciecha Jaruzelskiego w październiku 1981 r.

Alojzy Karkoszka (1929–2001) - działacz komunistyczny, w latach 1976–1980 I sekretarz Komitetu Warszawskiego PZPR. Do partii wstąpił w 1951 r. Jego kariera nabrała rozpędu w latach 60., kiedy przez całą dekadę pełnił funkcję sekretarza Komitetu Warszawskiego; od 1964 r. jednocześnie był zastępcą członka KC. W latach 1970–1971 był I sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Gdańsku; następnie został członkiem KC i ministrem Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych w Rządzie Piotra Jaroszewicza. Stanowisko to zajmował do 1975 r., kiedy to został na ponad rok wicepremierem. W 1976 r. stanął na prawie cztery lata na czele Komitetu Warszawskiego PZPR. W 1980 r. na niecały rok trafił do Biura Politycznego.

Stefan Kisielewski (1928–1998) - działacz komunistyczny, w latach 1967–1976 I sekretarz Komitetu Warszawskiego. W 1948 r. wstąpił do PPR. Karierę w aparacie partyjnym zaczął robić pod koniec lat 50., kiedy został sekretarzem Komitetu Dzielnicowego na warszawskim Mokotowie. W latach 1960–1961 kierował Wydziałem Oświaty i Nauki w Komitecie Warszawskim PZPR, następnie został sekretarzem w tej komórce. W 1967 r. spotkał go kolejny awans – trafił na stanowisko I sekretarza Komitetu Warszawskiego. Piastował tę funkcję do 1976 r., kiedy to reforma administracyjna zmieniła również strukturę terytorialną PZPR. Kępa wsławił się m.in. przemówieniem do aktywu partyjnego, które wygłosił 11 marca 1968 r.; wskazywał w nim na żydowskie pochodzenie rzekomych „inspiratorów” studenckich protestów. Po 1976 r. wchodził w skład rządów kolejno: Piotra Jaroszewicza, Edwarda Babiucha i Wojciecha Jaruzelskiego, ale był coraz bardziej odsuwany od najważniejszych stanowisk partyjnych i państwowych. W 1981 r. Wojciech Jaruzelski odwołał go ze stanowiska ministra. Wówczas Kępa przeszedł na emeryturę.

Wiktor Kulerski (ur. 1935) - działacz opozycyjny, wiceprzewodniczący „Solidarności” w Regionie Mazowsze. W latach 70. był współpracownikiem KOR i KSS „KOR” (był inicjatorem i sygnatariuszem listu do władz PRL z apelem o zbadanie wydarzeń Czerwca ’76; publikował w niezależnym piśmie „Krytyka”) oraz Polskiego Porozumienia Niepodległościowego. Po wprowadzeniu stanu wojennego udało mu się uniknąć internowania, do 1986 r. się ukrywał. Od maja 1982 r. wchodził w skład Regionalnego Komitetu Wykonawczego „Mazowsze”. Blisko współpracował z Komitetem Kultury Niezależnej, Społecznym Komitetem Nauki, Zespołem Oświaty Niezależnej, Komitetem Helsińskim i Społeczną Komisją Zdrowia, współtworzył konsorcjum Oświata – Kultura – Nauka, nazywane OKN-em. Publikował m.in. na łamach „Tygodnika Mazowsze” i „KOS-a”. W 1986 r. po aresztowaniu Zbigniewa Bujaka zastąpił go w składzie Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej. W 1989 r. uczestniczył w obradach Okrągłego Stołu, w okresie późniejszym pozostawał aktywny w życiu politycznym i społecznym.

Jacek Kuroń (1934–2004) - działacz opozycyjny, jeden z liderów Komitetu Obrony Robotników. Po wojnie związał się z ruchem komunistycznym: należał do ZMP i PZPR (w latach 1952–1954 i 1956–1964). W drugiej połowie lat 50. organizował harcerstwo walterowskie. Wraz z Karolem Modzelewskim w 1965 r. napisał słynny List otwarty do partii, w którym znalazła się radykalna krytyka systemu politycznego PRL pisana z perspektywy marksistowskiej i rewolucyjnej. Kuroń, podobnie jak Modzelewski, został aresztowany, po czym skazano go na karę 3 lat więzienia. Osadzono go w Zakładzie Karnym w Potulicach. Na wolność wyszedł dzięki warunkowemu zwolnieniu w 1967 r. Wraz z Modzelewskim skupiał wokół siebie grupę kontestacyjnie nastawionych studentów nazywanych „komandosami” (od sposobu rozbijania zebrań oficjalnych organizacji na uniwersytecie). Na początku 1968 r. był jednym z inicjatorów protestu studenckiego przeciwko zdjęciu z afisza Dziadów w reżyserii Kazimierza Dejmka. Podobnie jak Modzelewski i większość „komandosów” został aresztowany 8 marca 1968 r. Skazano go na 3,5 roku więzienia; wyrok odsiadywał we Wronkach. Po warunkowym wyjściu na wolność w 1971 r. uczestniczył w różnego rodzaju akcjach opozycyjnych, m.in. w 1975 r. był współautorem i sygnatariuszem Listu 59 przeciwko zmianom w Konstytucji PRL. W 1976 r. należał do założycieli Komitetu Obrony Robotników; ze względu na swoją ogromną aktywność i kontakty z RWE oraz zachodnimi dziennikarzami zaczął być postrzegany jako jego nieformalny przywódca. Jego mieszkanie było miejscem kontaktowym, do którego zgłaszano informacje na temat represji w całym kraju. W maju 1977 r. został aresztowany (wraz z grupą innych działaczy komitetu); wyszedł na wolność na mocy amnestii trzy miesiące później. Był uczestnikiem większości inicjatyw mniej lub bardziej związanych z KOR (oraz Komitetem Samoobrony Społecznej „KOR”): wykładał w ramach Towarzystwa Kursów Naukowych, współtworzył pismo „Krytyka”, brał udział w spotkaniach z działaczami czechosłowackiej opozycji. Był jednym z głównych politycznych publicystów demokratycznej opozycji. W czasie strajków latem 1980 r. był jednym z organizatorów sieci wymiany informacji na temat przebiegu protestów. Podobnie jak wielu innych działaczy KOR w sierpniu 1980 r. został aresztowany, wyszedł na wolność już po podpisaniu porozumień sierpniowych. W kolejnych miesiącach był doradcą gdańskich oraz ogólnopolskich władz „Solidarności”, pomysłodawcą powołania rządu narodowego jako odpowiedzi na pogłębiający się kryzys gospodarczy. W grudniu 1981 r. został internowany, z więzienia napisał swój słynny tekst, w którym apelował o jednorazowe uderzenie przeciwko władzy, nie wykluczając nawet użycia siły. Na wolność wyszedł w 1984 r.; pozostawał potem doradcą kierownictwa „Solidarności”. Uczestniczył w obradach Okrągłego Stołu. Od 1989 r. pozostawał aktywny w życiu politycznym m.in. jako minister pracy i polityki społecznej.

Edward Lipiński (1888–1986) - działaczy opozycyjny, jeden z założycieli Komitetu Obrony Robotników. Związany z Polską Partią Socjalistyczną od 1906 r. Już w II Rzeczypospolitej był jednym z najbardziej cenionych polskich ekonomistów. Jednocześnie pozostawał aktywny społecznie, m.in. był współzałożycielem Ligi Praw Człowieka i Obywatela. W czasie wojny uczestniczył w tajnym nauczaniu w Szkole Głównej Handlowej. Po wojnie był członkiem PPS, a po jej wchłonięciu przez PPR należał do PZPR; pozostawał członkiem partii do 1978 r. W 1964 r. był jednym z sygnatariuszy Listu 34 w sprawie cenzury i polityki kulturalnej władz. W 1975 r. był sygnatariuszem Listu 59 przeciwko zmianom w Konstytucji w PRL i współautorem Listu 7 w sprawie reform systemu. W 1976 r. był współzałożycielem Komitetu Obrony Robotników, następnie też członkiem KSS „KOR”. Od 1978 r. był członkiem Towarzystwa Kursów Naukowych. W 1980 r. był członkiem Komisji Helsińskiej KSS „KOR” i współautorem Raportu Madryckiego; jesienią 1981 r. odczytał uchwałę o samorozwiązaniu KSS „KOR”. W kolejnych latach parokrotnie zabierał głos w obronie działaczy opozycyjnych.

Jerzy Łukaszewicz (1931–1983) - działacz komunistyczny, w latach 1971–1980 sekretarz KC PZPR odpowiedzialny za politykę propagandową. Karierę w aparacie partyjnym zaczął robić w latach 60. – najpierw został zastępcą, a później członkiem KC PZPR. Jego pozycja szczególnie wzrosła jednak za rządów Edwarda Gierka, kiedy to został sekretarzem KC PZPR nadzorującym politykę prasową. Był jednym z głównych kreatorów tzw. propagandy sukcesu. W 1975 r. został zastępcą, a w 1980 r. członkiem Biura Politycznego KC PZPR. Jego kariera w partii załamała się wraz z odsunięciem Gierka od władzy. Został pozbawiony stanowisk i usunięty z szeregów PZPR. W 1981 r. jak wielu członków ekipy Gierka został internowany.

Antoni Macierewicz (ur. 1948) - działacz opozycyjny, pomysłodawca i współzałożyciel Komitetu Obrony Robotników. W 1967 r. związał się z I Warszawską Drużyną Harcerską im. Romualda Traugutta, czyli słynną „Czarną Jedynką”; dwa lata później należał do założycieli starszoharcerskiego kręgu znanego jako „Gromada Włóczęgów”. W 1968 r. uczestniczył w protestach studenckich, w związku z czym na kilka miesięcy trafił do aresztu. W licu 1976 r. wpadł na pomysł organizowania pomocy represjonowanym robotnikom Ursusa i ich rodzinom. Wciągnąwszy do tej akcji kilku kolegów (m.in. Wojciecha Onyszkiewicza i Piotra Naimskiego), pozostał jej głównym organizatorem. Na początku września 1976 r. wraz z Naimskim i Onyszkiewiczem dążył do sformalizowania akcji pomocy, co doprowadziło do powołania Komitetu Obrony Robotników. Przez pierwsze miesiące był głównym redaktorem korowskiego „Komunikatu”, w którym publikowano dokumenty sygnowane przez tę organizację. Wiosną 1977 r. został aresztowany, podobnie, jak wielu działaczy komitetu. Jesienią 1977 r. założył pismo „Głos”, którego przez kilka kolejnych lat pozostawał redaktorem naczelnym. Uczestniczył w spotkaniach z przedstawicielami czechosłowackiej opozycji. W grudniu 1979 r. m.in. z Andrzejem Czumą zorganizował na Starym Mieście demonstrację w rocznicę Grudnia ‘70. Jesienią 1980 r. założył Ośrodek Badań Społecznych przy mazowieckiej „Solidarności”, był doradcą jej ogólnopolskich władz i wydawcą solidarnościowego pisma „Wiadomości Dnia”. W grudniu 1981 r. był internowany, uciekł w czasie przepustki w szpitalu i zaczął się ukrywać. Współredagował podziemne pisma „Wiadomości” i reaktywowany „Głos”. Po 1989 r. pozostawał aktywny w polityce, m.in. jako minister spraw wewnętrznych i minister obrony narodowej.

Tadeusz Mazowiecki (1927–2013) - działacz opozycyjny, jeden z głównych doradców władz „Solidarności”, pierwszy po wojnie niekomunistyczny premier Polski. Po wojnie był działaczem Stowarzyszenia PAX, z którego wystąpił wraz z grupą kolegów w 1955 r. w ramach protestu przeciwko polityce Bolesława Piaseckiego. W latach 1958–1981 był redaktorem naczelnym katolickiego miesięcznika „Więź”. Jako przedstawiciel Ruchu „Znak” zasiadał w Sejmie PRL w latach 1961–1972. W 1968 r. był współautorem interpelacji poselskiej w obronie protestujących studentów. Po Grudniu’70 zbierał informacje o przebiegu protestów w Trójmieście. W 1977 r. był rzecznikiem uczestników głodówki organizowanej przez działaczy opozycji demokratycznej. Był sygnatariuszem i członkiem Rady Programowej Towarzystwa Kursów Naukowych; współpracował też z Polskim Porozumieniem Niepodległościowym. W sierpniu 1980 r. był jednym z sygnatariuszy Listu 64, w którym intelektualiści wyrażali poparcie dla protestujących w Stoczni Gdańskiej, przewodniczący Komisji Ekspertów Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego. Następnie był doradcą Krajowej Komisji Porozumiewawczej i Komisji Krajowej. W 1981 r. był redaktorem naczelnym „Tygodnika Solidarność”. W stanie wojennym został internowany, zwolniono go w grudniu 1982 r. W 1985 r. był współautorem opracowania Polska: 5 lat po Sierpniu. W 1989 r. uczestniczył w negocjacjach w Magdalence i rozmowach Okrągłego Stołu. W sierpniu 1989 r. został pierwszym po wojnie niekomunistycznym premierem Polski. W kolejnych latach pozostawał aktywny w życiu politycznym.

Adam Michnik (ur. 1946) - działacz opozycyjny, jeden z liderów Komitetu Obrony Robotników. Należał do tworzonego przez Jacka Kuronia harcerstwa walterowskiego, w liceum założył Klub Poszukiwaczy Sprzeczności. Był nieformalnym liderem grupy kontestacyjnie nastawionych studentów nazywanych „komandosami” (od sposoby rozbijania zebrań oficjalnych organizacji na uniwersytecie). W 1968 r. był jednym z głównych organizatorów protestów przeciwko zdjęciu z afisza Dziadów w reżyserii Kazimierza Dejmka. Na początku marca został aresztowany, a następnie skazany na trzy lata więzienia, na wolność wyszedł w 1969 r. na mocy amnestii. W 1975 r. był sygnatariuszem Listu 59 przeciwko zmianom w Konstytucji PRL. W latach 1976–1977 przebywał za granicą, gdzie prowadził rozmowy na temat poparcia dla polskiej opozycji ze strony zachodnich i emigracyjnych polityków. Po powrocie do Polski na początku maja 1977 r. został członkiem KOR, a następnie KSS „KOR”. W maju 1977 r. został aresztowany, zwolniono go w lipcu 1977 r. na mocy amnestii. Był członkiem Towarzystwa Kursów Naukowych i współpracownikiem pism niezależnych „Biuletyny Informacyjnego”, „Zapisu” i „Krytyki” oraz członkiem kierownictwa Niezależnej Oficyny Wydawniczej. W sierpniu 1980 r. został aresztowany, zwolniony po podpisaniu porozumień sierpniowych. W latach 1980–1981 był doradcą „Solidarności” na Mazowszu i w Hucie im. Lenina. W stanie wojennym został internowany, następnie we wrześniu 1982 r. aresztowany, zwolniony w lipcu 1984 r. na mocy amnestii. Wcześniej napisał słynny list otwarty do ministra spraw wewnętrznych Czesława Kiszczaka, w którym zdecydowanie nie zgadzał się na propozycję wyjścia na wolność w zamian za wyjazd na Zachód bądź zobowiązanie się do zaprzestania działalności opozycyjnej. Doradca struktur podziemnej „Solidarności”. W 1985 r. ponownie aresztowany, skazany na 3 lata więzienia, zwolniony na mocy amnestii w 1986 r. Uczestnik negocjacji w Magdalence i rozmów Okrągłego Stołu. Od 1989 r. reaktor naczelny „Gazety Wyborczej”.

Leszek Moczulski (ur. 1930) - działacz opozycyjny, jeden z liderów Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela oraz Konfederacji Polski Niepodległej. Po wojnie był członkiem PPR i PZPR; został wyrzucony za popieranie Władysława Gomułki. Przez wiele lat pracował jako dziennikarz. Jednocześnie był związany ze środowiskiem kombatantów Armii Krajowej. W 1977 r. współzałożyciel Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela oraz Nurtu Niepodległościowego. Był redaktorem pism niezależnych: „Opinia”, „Droga”, „Biuletyn Katyński”. We wrześniu 1979 r. założył Konfederację Polski Niepodległej, której pozostawał przewodniczącym przez kolejne dekady. Aresztowany we wrześniu 1980 r., wypuszczony na wolność w 1984 r. na mocy amnestii. W 1985 r. ponownie aresztowany na ponad rok. Przeciwnik rozmów przy Okrągłym Stole. Po 1989 r. aktywny w życiu politycznym.

Piotr Naimski (ur. 1951) - działacz opozycyjny, jeden z założycieli Komitetu Obrony Robotników. Od 1965 r. należał do słynnej Warszawskiej Drużyny Harcerskiej im. Romualda Traugutta, czyli słynnej „Czarnej Jedynki”. W lipcu 1976 r. był jednym z pierwszych organizatorów i uczestników akcji pomocy dla represjonowanych za udział w protestach Czerwca ’76 robotników Ursusa. Na początku września 1976 r. wraz z Antonim Macierewiczem i Januszem Onyszkiewiczem dążył do sformalizowania akcji pomocy, co doprowadziło do powołania Komitetu Obrony Robotników. W maju 1977 r. aresztowany, zwolniony w lipcu na mocy amnestii. Od jesieni 1977 r. członek redakcji niezależnego pisma „Głos”. W latach 1980–1981 członek redakcji solidarnościowego pisma „Wiadomości Dnia” i rady programowej Ośrodka Badań Społecznych Regionu Mazowsze. W latach 1981–1984 w USA, po powrocie do kraju współpracownik reaktywowanego „Głosu” i podziemnego pisma „Wiadomości”. Po 1989 r. aktywny w życiu politycznym, m.in. jako kierownik Urzędu Ochrony Państwa.

Wojciech Onyszkiewicz (ur. 1948) - od liceum związany z Warszawską Drużyną Harcerską im. Romualda Traugutta, czyli słynną „Czarną Jedynką”, w latach 1968–1969 był jej komendantem. W marcu 1968 r. uczestniczył w protestach studenckich. W 1969 r. należał do założycieli starszoharcerskiego kręgu nazywanego „Gromadą Włóczęgów”. To właśnie do niego w pierwszej kolejności zwrócił się Antoni Macierewicz w sprawie zorganizowania pomocy dla represjonowanych za udział w protestach Czerwca ’76 robotników Ursusa. Onyszkiewicz był jednym z głównych organizatorów akcji pomocy. Na początku września 1976 r. wraz z Naimskim i Macierewiczem dążył do sformalizowania akcji pomocy, co doprowadziło do powołania Komitetu Obrony Robotników. Ze względu na niechęć do dekonspirowania organizatora akcji pomocy nie został członkiem założycielem KOR. Wszedł jego w skład na początku stycznia 1977 r. Był pomysłodawcą niezależnego pisma „Robotnik”, później jednym z jego głównych współpracowników i organizatorów kolportażu. Wchodził też w skład redakcji „Głosu”. W latach 1979–1980 r. był głównym organizatorem akcji protestacyjnej w obronie Jana Kozłowskiego na Lubelszczyźnie, kilka miesięcy później, w lipcu 1980 r., koordynował zbieranie informacji o przebiegu protestów na Lubelszczyźnie; następnie był współorganizatorem tamtejszej „Solidarności”. W latach 1980–1981 pracował w Komisji Historycznej Ośrodka Badań Społecznych przy mazowieckiej „Solidarności”. W latach 1981–1985 ukrywał się. Po 1989 r. poświęcił się działalności społecznej.

Ks. Jerzy Popiełuszko (1947–1984) - kapelan „Solidarności”, zamordowany przez funkcjonariuszy SB w 1984 r. Święcenia kapłańskie przyjął w 1972 r. Od sierpnia 1980 r. był związany z rodzącą się „Solidarnością” w Hucie Warszawa. Po wprowadzeniu stanu wojennego organizował Msze za Ojczyznę w warszawskim kościele św. Stanisława Kostki. Był też współorganizatorem pielgrzymki ludzi pracy na Jasną Górę. W 1983 r. prowadził pogrzeb Grzegorza Przemyka. Był brutalnie atakowany przez władze i szykanowany przez SB. 19 października 1984 r. został porwany przez funkcjonariuszy Departamentu IV SB, następnie bity i zrzucony do Zalewu Wiślanego w okolicach Włocławka. Jego ciało odnaleziono 30 października. Kanonizowany w 2015 r.

Aniela Steinsbergowa (1896–1988) - działaczka opozycyjna, współzałożycielka Komitetu Obrony Robotników. Przed wojną broniła w procesach politycznych robotników skazywanych za udział w strajkach i działaczy partii komunistycznej. Związana była z Polską Partią Socjalistyczną. W czasie II wojny światowej należała do PPS-WRN i Żegoty. Po wojnie należała do PPS, po jej wchłonięciu przez PPR – do PZPR (do 1955 r.). Od 1954 r. jako adwokat występowała w procesach rehabilitacyjnych żołnierzy Armii Krajowej (m.in. Kazimierza Moczarskiego), następnie w procesach politycznych (m.in. Hanny Rewskiej, Anny Rudzińskiej, Jacka Kuronia i Karola Modzelewskiego). W 1968 r. pozbawiono ją prawa wykonywania zawodu (rzekomo z powodu złego stanu zdrowia). W 1975 r. była sygnatariuszką Listu 59 przeciwko zmianom w Konstytucji PRL. W 1976 r. była współzałożycielką Komitetu Obrony Robotników, następnie należała do KSS „KOR”. Była jednym z głównych ekspertów komitetu w sprawach prawnych. W 1980 r. współzakładała Komisję Helsińską KSS „KOR”, była też współautorką Raportu Madryckiego. W kolejnych latach zabierała głos w obronie działaczy opozycyjnych. W 1988 r. związała się z odradzającą się PPS.

Maciej Szczepański (1928–2015) - dziennikarz i działacz komunistyczny, w latach 1972–1980 przewodniczący Komitetu ds. Radia i Telewizji. W pierwszej połowie lat 50. pracował jako sekretarz redakcji „Nowin Rzeszowskich”, wtedy też wstąpił do PZPR. Jego kariera nabrała rozpędu po 1956 r. Następnie był kolejno: zastępcą redaktora naczelnego Polskiego Radia w Katowicach, kierownikiem Wydziału Propagandy i Agitacji KW PZPR w Katowicach, redaktorem naczelnym „Trybuny Robotniczej”. Szczepański po dojściu do władzy Edwarda Gierka, podobnie jak wielu innych ludzi ze Śląska, został ściągnięty do Warszawy. W 1972 r. został przewodniczącym Komitetu ds. Radia i Telewizji. Kojarzony jest głównie z rozbudową telewizji i nadaniem jej dużej roli w tworzeniu gierkowskiej propagandy sukcesu. Jednocześnie był członkiem KC PZPR i posłem na Sejm PRL. W 1981 r. w ramach rozliczeń z ekipą Gierka rozpoczął się jego proces. W 1983 r. skazano go na osiem lat więzienia, został zwolniony po odsiedzeniu czterech.

Józef Tejchma (ur. 1927) - polski działacz komunistyczny, w PRL m.in. minister kultury i sztuki oraz oświaty i wychowania. Do PZPR wstąpił w 1952 r. Karierę w aparacie partyjnym zaczął robić w latach 60., kiedy został członkiem Komitetu Centralnego PZPR, kierownikiem Wydziału Rolnego w KC PZPR, a potem sekretarza KC PZPR. W 1968 r. wszedł w skład Biura Politycznego, do którego należał do 1980 r. Był zaliczany do partyjnych liberałów. W 1972 r. został wicepremierem w rządzie Piotra Jaroszewicza; pozostawał nim do 1979 r. Jednocześnie w latach 1974–1978 zajmował stanowisko ministra kultury i sztuki. W 1979 r. został ministrem oświaty i wychowania; funkcję tę pełnił do 1980 r. W październiku 1980 r. ponownie został ministrem kultury i sztuki, pozostając na tym stanowisku przez dwa lata. Następnie odsunięty na boczny tor pracował jako ambasador PRL w kilku państwach.

Andrzej Werblan (ur. 1924) - polski działacz komunistyczny i historyk dziejów najnowszych. Po wojnie był związany z Polską Partią Socjalistyczną; wchodził nawet w skład jej Rady Naczelnej. W 1948 r. został członkiem PZPR. Karierę partyjną zaczął robić w 1956 r., kiedy został kierownikiem wydziału KC PZPR odpowiedzialnego za propagandę. W latach 60. kierował natomiast Wydziałem Nauki i Oświaty KC PZPR. W 1968 r. wziął udział w kampanii antysemickiej, wskazując na negatywną rolę komunistów pochodzenia żydowskiego w okresie stalinowskim. Przejęcie władzy przez Gierka nie spowodowało odsunięcia Werblana na „boczny tor”. W 1971 r. został wicemarszałkiem sejmu (był nim do 1981 r.), ale co ważniejsze zajmował też ważne stanowiska w partii; w 1974 r. został sekretarzem KC oraz dyrektorem Instytutu Podstawowych Problemów Marksizmu-Leninizmu. W 1980 r. został też członkiem Biura Politycznego. Dla wielu zaskakujące był fakt, że w ostatniej dekadzie PRL związał się z frakcją liberalną w PZPR. Werblan jest znany również jako historyk m.in. z częściowej biografii Władysława Gomułki oraz monografii na temat stalinizmu w Polsce.

Henryk Wujec (ur. 1941) - działacz opozycyjny, członek Komitetu Samoobrony Społecznej KOR i redakcji niezależnego pisma „Robotnik”. Od początku lat 60. był związany z warszawskim Klubem Inteligencji Katolickiej. Uczestniczył w protestach studenckich w 1968 r. Był jednym z pierwszych uczestników akcji pomocy dla robotników Ursusa represjonowanych za udział w protestach Czerwca ’76. Od września 1976 r. był jednym z czołowych współpracowników Komitetu Obrony Robotników. Po przekształceniu KOR w Komitet Samoobrony Społecznej „KOR” został włączony do jego składu. Od jesieni 1977 r. był jednym z głównych organizatorów niezależnego pisma „Robotnik”. W 1979 r. dwukrotnie brutalnie pobity przez bojówki Socjalistycznego Związku Studentów Polskich w czasie ich napaści na wykłady Towarzystwa Kursów Naukowych. W latach 1980–1981 organizował Wszechnicę Robotniczą, był członkiem regionalnych i krajowych władz „Solidarności”. W stanie wojennym został internowany; we wrześniu 1982 r. aresztowany, zwolniony w 1984 r. na mocy amnestii, następnie współpracował z mazowieckimi strukturami podziemnej „Solidarności”, w 1986 r. ponownie aresztowany na kilka miesięcy, po wyjściu na wolność wszedł w skład regionalnych, a potem krajowych władz związku. Po 1989 r. aktywny w polityce i działalności społecznej.

Ks. Jan Zieja (1897–1991) - kapelan Komendy Głównej Armii Krajowej, działacz opozycyjny, jeden z założycieli Komitetu Obrony Robotników. Ks. Jan Zieja przed wojną związany był m.in. ze środowiskiem Lasek. W czasie wojny uczestnik konspiracji, był kapelanem ZHP i Komendy Głównej AK (w czasie powstania warszawskiego kapelan „Baszty”) oraz współpracownikiem Żegoty. W 1976 r. był jednym z założycieli KOR, pozostawał jego członkiem po przekształceniu w Komitet Samoobrony Społecznej „KOR”. W 1977 r. podpisał deklarację założycielską ROPCiO, ale dość szybko wycofał się z tej działalności. W kolejnych latach zabierał głos, wielokrotnie wspierając opozycję demokratyczną i „Solidarność”.