DOKUMENT

Solidarność według kobiet, reż., M. Dzido, P. Śliwowski, 2015, czas trwania: 103’

Film dokumentalny przedstawiający historię kilkunastu Polek, których zaangażowanie w działalność opozycyjną w latach 80. i determinacja miały ogromne znaczenie dla przemian politycznych w Polsce. Tym samym film próbuje przywrócić kobietom miejsce w zdominowanej przez mężczyzn narracji historycznej dotyczącej funkcjonowania „Solidarności” co jest zasługą urodzonej w 1981 r. współreżyserki i narratorki Marty Dzido.

Świat i Solidarność, reż. J. Kessler-Chojecka, 2005, czas trwania: 52’

Film dokumentalny przedstawiający reakcje Zachodu na powstanie „Solidarności” i przełom w świadomości społecznej w różnych krajach. Film zawiera świadectwa ludzi z wielu środowisk, pełniących w latach 80. odpowiedzialne funkcje w swoich krajach i organizacjach międzynarodowych.

Narodziny Solidarności

Cykl programów przygotowanych przez Instytut Pamięci Narodowej wspólnie z Telewizją Polską, poświęconych kalendarium wydarzeń w ciągu kolejnych dni strajku w sierpniu 1980 r.

http://pamiec.pl/pa/ipn-notacje-ipn-tv/narodziny-solidarnosci

Historie strajkowe – 18 strajkowych dni

Cykl dokumentalnych filmów TVP poświęconych strajkom w sierpniu 1980 r.

Fotograf Solidarności, reż. P. Woldan, 2015, czas trwania: 58’

Film dokumentalny poświęcony życiu i działalności wybitnego fotografa Erazma Ciołka, który wsławił się dokumentowaniem czasu „Solidarności”, a wiele jego zdjęć ma charakter ikoniczny. Film koncentruje się na fotografie jako artyście i fotografii jako sztuce, porusza wątek odpowiedzialności fotografa wobec ludzi, których portretuje.

NZS. Tak się zaczęło, reż. P. Zbierski, 2005, czas trwania: 30’

Film dokumentalny zrealizowany 25 lat po powstaniu Niezależnego Zrzeszenia Studentów. Grupę jego założycieli, ówczesnych studentów, tworzyli m.in. Andrzej Zarębski, Paweł Huelle, Donald Tusk, Maciej Płażyński, Marek Sadowski, Jacek Jancelewicz, Waldemar Budzyński, Jacek Kozłowski, Miłosz Wierzchowski. O tamtym czasie mówią także ich dorosłe już dzieci, dumne z działalności swoich rodziców, trochę zazdroszczące im solidarności, wiary, szansy, jaką dał im los i historia.

Gadające głowy, reż. K. Kieślowski, 1980, czas trwania: 14’00”
Film dostępny również w zbiorze „Filmoteka Szkolna”.

Zza kadru dokumentu padają pytania stawiane przez twórców filmu: „Kim jesteś ?”, „Czego byś chciał?”, „Co jest dla ciebie najważniejsze?”. Odpowiadają na nie Polacy w różnym wieku, różnych profesji. Suma ich wypowiedzi równa się stanowi świadomości społeczeństwa początku lat 80. Wynika z niej pragnienie wolności i prawdy. Często ukryte jest w wypowiedziach poczucie niespełnienia, niepewności, frustracji. Niemal żaden z ankietowanych Polaków nie akceptuje siebie i tego, co dało mu życie w PRL.

Robotnicy 80, reż. A. Chodakowski, A. Zajączkowski, 1981, czas trwania: 96’00”
Pełnometrażowa rejestracja przełomowego wydarzenia w dziejach kraju. Film zrealizowano w Gdańsku w dniach 25-31 sierpnia 1980 r. i błyskawicznie zmontowano. Zbudowany jest z dwóch równoległych wątków. Pierwszy to rozmowy Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego z Komisją Rządową, na drugi składają się ujęcia z życia codziennego strajkujących. Są też wywiady z robotnikami nieopuszczającymi Stoczni, nagrania ich reakcji na negocjacje odsłuchiwane przez radiowęzeł. Takiego dokumentu nie doczekał się ani rok 1956 r., ani 1970 r.

Film ten był rozpowszechniany dość wąsko. Władze dopuściły natomiast, o dziwo, do kinowej emisji dwudziestominutową Kronikę Filmową (39A-40A/80), zatytuowaną Strajk. Po zawarciu porozumienia 31 sierpnia, w atmosferze odnowy samej partii, uznano, że należy podsumowac zaistniałe wydarzenia. Dlatego 24 września pokazano w całej Polsce obraz wydarzeń na Wybrzeżu. Większość kroniki stanowiły materiały filmowe z gdańskiej Stoczni, obok – ze Szczecina, Katowic, Huty Warszawa. Był to reportaż wprawdzie migawkowy, ale jednak wyrazisty. Nigdy wcześniej PKF nie mówiła niczego tak uczciwie.

Polskie Miesiące – Sierpień ’80,  Fundacja Centrum Solidarności; czas trwania: 10’00” 

Jeden z odcinków filmu dokumentalnego Polskie Miesiące. Film powstał na zlecenie Fundacji Centrum Solidarności jako element  prowadzonej przez nią w latach 2000–2007 wystawy  „Drogi do Wolności”. Dokument  przybliża sytuację ekonomiczną i polityczną kraju w sierpniu 1980 r. oraz opowiada o przebiegu strajku sierpniowego na terenie Stoczni Gdańskiej im. Lenina. Film  rozpoczyna wystąpienie Tadeusza Fiszbacha, I sekretarza Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Gdańsku. Prezentację  18 dni strajkowych rozpoczyna informacja o zwolnionej z pracy na pół roku przed emeryturą suwnicowej Annie Walentynowicz, aktywnej działaczce Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża (WZZW). Krótki, niespełna 10-minutowy materiał  stanowi doskonałą pomoc dydaktyczną do wykorzystania na zajęciach  lekcyjnych.

Kandydat, reż. M. Terlecki, 1981, czas trwania: 22’22”

Informacyjny, oczywisty tytuł Kandydat nadany został filmowi nieco przewrotnie. Obraz, zmontowany z autentycznych zdjęć ze Stoczni i Hali ,,Olivia” w Gdańsku, pokazuje bowiem portrety czterech kandydatów. Chodzi o wybory przewodniczącego ,,Solidarności” odbywające się w dniach 5-10 września 1981 r. podczas I Krajowego
Zjazdu Delegatów ,,S”. Andrzej Gwiazda, Marian Jurczyk, Jan Rulewski i Lech Wałęsa charakteryzują siebie, mówiąc o swoich programach, zamierzeniach. Każdy z nich jawi się jako inna osobowość, różna w swej wyrazistości.
Obraz kończy informacja, że ogromną, miażdżącą pozostałych większością głosów delegaci wybrali Lecha Wałęsę.
Kompozycja dokumentu jest otwarta. Film nie dopowiada, iż Wałęsa został wybrany na czas trudny, najbardziej dla ,,S ” dramatyczny, nie wspomina o stanie wojennym i długiej drodze do 1989 r. Dzięki temu film emanuje atmosferą triumfu.

FABUŁA

Człowiek z żelaza, reż. A. Wajda, 1981, czas trwania: 100’00”
Kontynuacja Człowieka z marmuru. Pokazuje wydarzenia Sierpnia 1980 r., jest ich kreacją, chociaż korzysta z zapisów dokumentalnych (przemówienie gdańskiego prominenta Tadeusza Fiszbacha, rozmowy milicjantów na krótkofalówkach), w roli świadków na ślubie fikcyjnych bohaterów występuje Anna Walentynowicz i Lech Wałęsa. Zrealizowany na gorąco, tuż po strajkach i po podpisaniu porozumienia, stanowi pierwszą syntezę Siepnia, jaka pojawiła się poza publicystyką.

Znać w nim pośpiech twórców (realizacja trwałą zaledwie 4 miesiące), chwytanie czasu na gorąco i poczucie, że tworzy się dzieło na zamówienie społeczne (gdański stoczniowiec powiedział podobno do towarzyszącemu strajkowi Wajdy: „Niech pan nakręci teraz o człowieku z żelaza, o nas”).

W maju 1981 film otrzymał najwyższą nagrodę – „Złotą Palmę” na XXXIV Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes. Dzięki presji tego wyróżnienia oficjalna polska premiera odbyła się w lipcu tego roku.

Wałęsa. Człowiek z nadziei, reż. A. Wajda, 2013, czas trwania: 110’00”

Portret Wałęsy – złożony i… nie zawsze pochlebny. Andrzej Wajda pokazuje, jak zwykły robotnik staje się nie tylko bohaterem, ale także gwiazdą opozycji, a potem również światowych mediów. Reżyser odważył się sfilmować biografię postaci żyjącej i budzącej dziś kontrowersję. Uznał, że człowiekowi, który jest według niego Kościuszką XX wieku, należy się takie upamiętnienie. Obawiając się jednak patosu, on – romantyk – dobrał jako scenarzystę Janusza Głowackiego – ironistę. Powstał więc obraz zrównoważony. Wsparty genialną, wręcz imitującą postać grą Roberta Więckiewicza. Osią jest wywiad, którego Wałęsa udzielił w 1981 r. słynnej dziennikarze Orianie Fallaci. Film łączy materiały archiwalne ze scenami  fabularnymi. Znajdziemy w nim nawet autocytat, scenę z Człowieka z marmuru. Celna artystycznie okazała się decyzja o wykorzystaniu w ścieżce dźwiękowej buntowniczych piosenek zespołów młodzieżowych lat 80. (Chłopcy z Placu Broni, Aya RL, Tilt), które podbijają klimat lat 70. i 80.

http://

Wałęsa. Człowiek z nadziei. Zwiastun, czas trwania: 9′

Solidarność, Solidarność, reż. J. Machulski, A. Jakimowski, J. Domaradzki, J. J. Kolski, P. Trzaskalski, F. Bajon, K. Zanussi, R. Gliński, R. Bugajski, J. Bromski, F. Falk, A. Wajda, M. Szumowska, 2005, czas trwania: 120’00”
Film dostępny w zbiorze „Filmoteka Szkolna”.

Filmowy pomnik „Solidarności”, stworzony na jej 25-lecie, powstały z inspiracji Andrzeja Wajdy. 13 krótkich obrazów, historii o bardzo różnej poetyce. Łączy je motyw pamięci. Stanowią bowiem refleksję na temat form pamiętania. Mamy w tym kalejdoskopie m.in. dokument historyczny fabularyzowany (Tablice J. Domaradzkiego), skecz (Sushi J. Machulskiego), wideoklip (Co się stało z naszą Solidarnością R. Bugajskiego). Najbardziej poruszającym jest Krajobraz Roberta Glińskiego. To filmowy esej o wspominaniu, ale też i dewastowaniu tego, co upamiętnienia godne. Wyróżnia się bolesną głębią myśli (choć niemal pozbawiony słów) i siłą niemego obrazu (przestrzeń stoczni w ruinie, interesująca jedynie japońskich turystów, kojarząca się z krajobrazem po bitwie).

Zawrócony, reż. K. Kutz, 1994, czas trwania: 94’00”

Film łączy w sobie powagę  wydarzeń, jakie rozgrywały się w 1981 r.,  z humorem i groteską. Przedstawia napiętą atmosferę na krótko przed wprowadzeniem stanu wojennego. Z jednej strony pokazuje widoczną w Polakach nadzieję na lepsze jutro, z drugiej natomiast ukazuje prowokacje, które były udziałem przedstawicieli służb PRL. Film w pełni odzwierciedla złożoną rzeczywistość, w jakiej żył przeciętny, prosty obywatel. Akcja Zawróconego toczy się na cztery miesiące przed tragicznymi wydarzeniami w  kopalni „Wujek”. Główny bohater Jest członkiem PZPR. Partyjny zwierzchnik namawia go do szpiegowania kolegów z „Solidarności” podczas wiecu w Katowicach. Niestety, w czasie manifestacji bohater zapomina o swoim zadaniu, przez co wkrótce zostaje aresztowany.